پس از بسته شدن مرز پاکستان و افغانستان در ۱۱ اکتبر به دلیل تنشهای فزاینده، دیدگاهها درباره پیامدهای آن بر تجارت متفاوت است و هشدار داده شده که تداوم بنبست میتواند فشار بیشتری بر صادرات پاکستان وارد کند. در عین حال گفته میشود این وضعیت ممکن است ورود کالاهای قاچاق از افغانستان را نیز کاهش دهد.
سیمان و زغالسنگ
با توقف کامل واردات زغالسنگ افغانستان و صادرات سیمان به این کشور، قیمت زغالسنگ محلی «دره» از ۳۰هزار تا ۳۲هزار روپیه به ۴۲هزار تا ۴۵هزار روپیه در هر تن افزایش یافته است. زغالسنگ افغانستان که قبلاً ۳۰هزار تا ۳۸هزار روپیه قیمت داشت، دیگر در دسترس نیست.
کارخانههای سیمان در جنوب از قبل از زغالسنگ وارداتی استفاده میکردند اما واحدهای شمالی اکنون به سمت واردات از آفریقای جنوبی، اندونزی و موزامبیک رفتهاند.
گفته میشود حدود ۷ درصد صادرات سیمان پاکستان راهی افغانستان میشود. همچنین هزینه زغالسنگ وارداتی حدود ۹۰/۱۰۰ دلار در هر تن گزارش شده و کارخانهها به دلیل مشکل مرزی عملاً وابسته به واردات ماندهاند. برخی تولیدکنندگان نیز واردات زغالسنگ RB2 را آغاز کردهاند.
بخش سیمان به دلیل اتکای همزمان به صادرات به افغانستان و زغالسنگ این کشور از آسیبپذیرترین حوزهها معرفی شده و چند شرکت بزرگ بیشترین ضربه را متحمل میشوند.
دارو
ارزش صادرات دارو از پاکستان به افغانستان حدود ۱۸۷ میلیون دلار از مجموع صادرات ۱/۸ میلیارد دلاری به این کشور است. گفته میشود حجم داروهایی که به صورت غیررسمی وارد افغانستان میشود سه برابر مسیر رسمی است. با بسته ماندن مرز، محمولهها در کارخانهها انباشته شده و برخی از داروهای مخصوص بازار افغانستان در داخل پاکستان مصرفی ندارند.
برآورد شده است که در صورت تداوم بستهبودن مرز طی یک سال کامل، زیان یک شرکت بزرگ دارویی حدود ۲ میلیارد روپیه خواهد بود. همچنین افغانستان واردات دارو از پاکستان را برای سه ماه ممنوع کرده که وضعیت را بحرانیتر کرده است.
حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ کانتینر در چمن و ۳۵۰ تا ۴۰۰ کانتینر در تورخم معطل ورود به افغانستان هستند و بیش از ۹هزار کانتینر نیز در بنادر پاکستان در انتظار ترخیص و ارسال به افغانستان یا کشورهای CIS ماندهاند.
میوه و سبزی
پاکستان موز، سیبزمینی، کینو و انبه به افغانستان و کشورهای CIS صادر میکند و سالانه حدود ۱۵۰ میلیون دلار از این محل درآمد دارد. همچنین از افغانستان گوجه، پیاز، انار، انگور و زردآلو وارد میشود.
با توقف تجارت، صادرکنندگان مجبور شدهاند کالاهای فسادپذیر را با قیمت پایین در بازار داخلی بفروشند یا به دلیل فساد از بین ببرند. تلاش برای ارسال از مسیر ایران شروع شده اما به دلیل ممنوعیت ابزارهای مالی بانکی پیشرفت کند است.
بانک مرکزی پاکستان در ۱۹ نوامبر با معافیت صادرکنندگان از شرط ابزار مالی برای صادرات از مسیر ایران مخالفت کرده است.
گزارش شده که رانندگان بسیاری هفتهها در افغانستان گرفتار شدهاند و با کمبود غذا، پول و شرایط سخت روبهرو هستند. پس از افت عرضه از افغانستان، قیمت انار وارداتی از ایران در هر کارتن ۱۰ کیلویی از ۲هزار تا ۲/۵۰۰ روپیه به ۴هزار تا ۴/۵۰۰ روپیه رسیده و حجم زیادی از سیب و انگور ایرانی نیز وارد بازار شده است.
روغن گی، روغن خوراکی و آرد
پیش از توقف تجارت، ماهانه ۶هزار تا ۸هزار تن روغن گی از طریق مسیر رسمی به افغانستان صادر میشد اما صادرات روغن خوراکی بسیار ناچیز بود.
در سالهای اخیر مقدار کمی از انواع آرد از پاکستان به افغانستان میرفته و این کشور اکنون بیشتر گندم خود را از روسیه، ترکمنستان و قزاقستان تأمین میکند.
در عمل بازار افغانستان برای گندم و آرد پاکستان از دست رفته و درآمد ارزی ناشی از آن نیز از بین رفته است.
