صادرات چین به جنوب شرق آسیا با سرعتی نزدیک به دو برابر چهار سال گذشته رشد کرده است؛ روندی که در پی جنگ تجاری دونالد ترامپ و تشدید سیاستهای حمایتگرایانه واشنگتن شکل گرفته و پکن را به تقویت روابط تجاری با همسایگان خود سوق داده است.
طبق دادههای رسمی واردات این کشورها، صادرات چین به شش اقتصاد بزرگ جنوب شرق آسیا (اندونزی، سنگاپور، تایلند، فیلیپین، ویتنام و مالزی) در ۹ ماه نخست سال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۳/۵ درصد افزایش یافته و از ۳۳۰ میلیارد دلار به ۴۰۷ میلیارد دلار رسیده است. صادرات چین به این منطقه در پنج سال گذشته دو برابر شده و مازاد تجاری چین با این کشورها امسال به بالاترین سطح تاریخی رسیده است. افزایش صادرات در سال ۲۰۲۵ تقریباً دو برابر نرخ رشد سالانه ۱۳ درصدی چهار سال پیش است.
منتقدان مدتهاست چین را به عرضه کالاهای ارزان و فشار بر تولیدکنندگان محلی متهم میکنند، اما کارشناسان میگویند موج جدید صادرات با تلاش برای دور زدن تعرفههای آمریکا مرتبط است. بسیاری از کالاهای چینی با تعرفههای حدود ۴۷ درصد مواجه شدهاند، در حالی که این نرخ در کشورهای جنوب شرق آسیا حدود ۱۹ درصد است.
آمریکا هشدار داده است که اگر شرکتها بخواهند منشأ محصولات چینی را پنهان کنند و آنها را از مسیر کشورهای دیگر وارد کنند، ممکن است با تعرفههای «ترانشیپمنت» تا ۴۰ درصد روبهرو شوند؛ هرچند مشخص نیست این سیاست دقیقاً چگونه اجرا میشود.
پژوهشهای جدید نشان میدهد صادرات چین به جنوب شرق آسیا در سپتامبر نسبت به سال گذشته تا ۳۰ درصد افزایش یافته و بیش از ۶۰ درصد آن قطعاتی بوده که برای تولید کالا در این منطقه استفاده و سپس به بازارهای دیگر صادر شده است. در زمینه کالاهای مصرفی نیز چین بیش از گذشته به تأمینکننده اصلی این منطقه تبدیل شده و سهم سایر کشورها را کاهش داده است.
افزایش تولید مازاد چین، بهویژه در کالاهای مصرفی ارزان، بازارهای تازهای میطلبد و جنوب شرق آسیا به دلیل نزدیکی جغرافیایی، شبکه لجستیک و مقیاس اقتصادی، طبیعیترین مقصد این جریان شده است. این موضوع در صنعت خودرو بهوضوح دیده میشود؛ جایی که بسیاری از مصرفکنندگان این منطقه از مدلهای ژاپنی مانند تویوتا، هوندا و نیسان به خودروهای برقی مقرونبهصرفه ساخت شرکتهای چینی روی آوردهاند.
سهم خودروسازان ژاپنی در شش بازار بزرگ منطقه در نیمه نخست ۲۰۲۵ به ۶۲ درصد کاهش یافته است؛ در حالی که میانگین این سهم در دهه ۲۰۱۰ حدود ۷۷ درصد بود. چین نیز از سهم تقریباً صفر به بیش از ۵ درصد از فروش سالانه ۳/۳ میلیون دستگاهی این بازار رسیده است.
برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، برخی کشورهای منطقه مقررات واردات را سختتر کرده و حتی تعرفههایی برای برخی کالاها در نظر گرفتهاند. با این حال تحلیلها نشان میدهد این اقدامات مقطعی است و تنها از فشارهای کوتاهمدت جلوگیری میکند. جمعبندی این است که سازندگان جنوب شرق آسیا ناگزیرند سطح تولید و نوآوری خود را ارتقا دهند؛ زیرا اکوسیستم صنعتی چین بسیار پیشرفتهتر است.
