غولهای صنعتی آلمان میلیاردها یورو در حوزه هوش مصنوعی سرمایهگذاری کردهاند تا کارخانههای مجازی، ناوگان رباتها و مراکز داده هوشمند را توسعه دهند. با این حال، رسیدن به سطح ایالات متحده و چین بسیار دشوار خواهد بود و هزاران شغل در خطر است.
سالهاست هشدار داده میشود که آلمان در صورت نپذیرفتن نوسازی بنیادین از جمله استفاده گسترده از هوش مصنوعی، به «موزه صنعتی» تبدیل خواهد شد. بهرهوری در بزرگترین اقتصاد اروپا طی ۱۵ سال تقریباً ثابت مانده، سهم صادرات خودرو و ماشینآلات کاهش یافته و هزینه انرژی در بین کشورهای گروه G7 از بالاترینهاست. این عوامل ترکیبی، رقابتپذیری جهانی آلمان را تضعیف کردهاند.
سیاستمداران و مدیران صنعتی معتقدند فرصت محدودی برای جلوگیری از این سقوط باقی است و باید از هوش مصنوعی در کارخانهها و زنجیرههای تأمین بهرهبرداری کامل شود تا آلمان فاصله خود را با آمریکا و چین کاهش دهد.
صدر اعظم آلمان، فریدریش مرتس، در مراسم افتتاح اولین ابررایانه «اگزااسکیل» اروپا در سپتامبر گفت دو قدرت جهانی در «رقابتی نزدیک برای کسب سهم بازار آینده در اقتصاد جهانی مبتنی بر هوش مصنوعی» هستند. او اعلام کرد آلمان و اروپا فرصت دارند عقبماندگی را جبران کنند و همگام شوند.
ایالات متحده و چین با توسعه مدلهایی مانند ChatGPT و DeepSeek، تراشههای پیشرفته و آزمایش مراکز داده در مقیاس صنعتی، نشان دادهاند که سیستمهایشان توان تحمل بارهای کاری حیاتی هوش مصنوعی بدون توقف را دارند.
در همین حال، شرکتهای آلمانی مدتها به دلیل گرفتار شدن در پروژههای آزمایشی بیپایان مورد انتقاد بودند. برای نمونه، بوش در اواخر ۲۰۲۳ پروژههای آزمایشی هوش مصنوعی برای زمانبندی تولید و نظارت راهاندازی کرد و فولکسواگن با همکاری زیمنس کارخانههای دیجیتالی دوقلو را آزمایش نمود که نسخه مجازی خطوط تولید برای پیشبینی و بهبود عملکرد هستند. اما بیشتر این پروژهها تا مدتها فراتر از مرحله آزمایش نرفتند و نگرانیهای حقوقی و ایمنی مانع توسعه گسترده آنها شد.
کارشناسان معتقدند بسیاری از شرکتهای آلمانی فاقد استراتژی روشن در حوزه هوش مصنوعی هستند و بنابراین پروژههای آزمایشی به بخش اصلی عملیات تبدیل نمیشوند. با این حال، پیشبینی میشود با اثبات سود اقتصادی هوش مصنوعی، ظرفیت عظیم تولیدی آلمان و شبکه گسترده تأمینکنندگان صنعتی به کمک آن بیاید. وزارت اقتصاد آلمان انتظار دارد از سال ۲۰۲۶ به بعد، هوش مصنوعی حداقل یک واحد درصد رشد بیشتر در تولید ناخالص داخلی واقعی ایجاد کند.
کمبود استعدادهای تخصصی و تراشههای پیشرفته، همراه با هزینههای اولیه بالا و فرهنگ سازمانی محتاطانه، روند پذیرش هوش مصنوعی را کند کرده است. همچنین قوانین اتحادیه اروپا درباره هوش مصنوعی که اجرای کامل آن احتمالاً تا اوت ۲۰۲۷ به تعویق میافتد، موجب تردید برخی شرکتها شده است.
با وجود این موانع، سرعت پذیرش هوش مصنوعی در آلمان افزایش یافته است. بر اساس نظرسنجی مؤسسه ifo، ۴۱٪ شرکتها اکنون از هوش مصنوعی استفاده میکنند که نسبت به سال قبل ۲۷٪ بیشتر است و تقریباً یک پنجم باقیمانده نیز قصد دارند آن را بهکار گیرند. بیش از نیمی از شرکتهای صنعتی این فناوری را به کار گرفتهاند اما بخشهایی مانند خردهفروشی، مهمانداری و ساختوساز همچنان مردد هستند. یکچهارم شرکتها انتظار دارند طی پنج سال آینده مشاغل کاهش یابد و تنها اقلیتی ایجاد فرصتهای جدید را محتمل میدانند.
در عین حال، برخی موفقیتهای مهم نیز به دست آمده است. زیمنس بخشی کلیدی از شبکه «چهارگانه مراکز داده اروپا» به شمار میرود که زیرساخت لازم برای مراکز عظیم هوش مصنوعی را فراهم میکند. صنعت خودرو نیز با سهمی بیش از ۷۰٪، در مقیاس گسترده از هوش مصنوعی در تولید بهره میبرد. با وجود این، مشکلاتی مانند نوسان تقاضای خودروهای برقی، هزینههای بالای انرژی و رقابت شدید چین همچنان پابرجاست. هوش مصنوعی برای بقای صنعت خودرو لازم است اما به تنهایی کافی نیست و نیازمند اصلاح استراتژی، ساختار هزینهها و سیاست صنعتی است.
علاوه بر حوزه صنعت، شرکتهایی مانند SAP و آلیانتس نیز هوش مصنوعی را در نرمافزارهای سازمانی و مدلسازی ریسک پیادهسازی کردهاند. گزارش سال ۲۰۲۳ مککنزی پیشبینی میکند بهرهوری سالانه میتواند تا ۱/۵٪ افزایش یابد، تولید ناخالص داخلی تا ۴۵۰ میلیارد یورو بیشتر شود و کارخانهها تا یکچهارم کمتر برق مصرف کنند.
با وجود پیشرفتها، کمبود نیروی متخصص همچنان چالشبرانگیز است و آموزش نیروی کار جدید با سرعت تحول فناوری هماهنگ نیست. کارشناسان تأکید دارند این استعدادها اکنون وجود ندارند و آلمان باید برای آینده برنامهریزی کند.
