کنت روگوف، استاد اقتصاد و دارنده کرسی اقتصاد بین‌الملل موریس سی. بواس، در کتاب جدید خود با عنوان «دلار ما، مشکل شما: نگاهی از درون به هفت دهه پرتلاطم مالی جهانی و مسیر پیش‌رو»، نگاهی به دوران سلطه دلار در تجارت جهانی و ذخایر ارزی کشورهای مختلف می‌اندازد. او معتقد است که این موقعیت ممتاز دیگر پایدار نخواهد ماند.
او می‌گوید؛ «تز من این است که دلار آمریکا قرار است چند پله سقوط کند. هنوز هم رتبه نخست در امور مالی جهانی را خواهد داشت، چون جایگزین کامل و آماده‌ای برای آن وجود ندارد. اما دیگر آن موقعیت بی‌همتا را نخواهد داشت.»
این کتاب که کاملاً پیش از انتخابات ۲۰۲۴ نوشته شده، تلفیقی است از دیدگاه‌های شخصی روگوف و تاریخ تحول اقتصاد آمریکا و نقش جهانی دلار. تجربه‌های منحصربه‌فرد او؛ از نوجوانی‌اش به‌عنوان استاد شطرنج در بلوک شرق، تا پژوهشگر مهمان در بانک ژاپن در آستانه رکود اقتصادی و سپس اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول در آغاز دهه ۲۰۰۰، به روایت کتاب غنا می‌بخشد.
روگوف تأکید می‌کند؛ «این یک خاطره‌نویسی نیست، اما در آن از دیدارها و تعاملاتم با رهبران جهان، سیاست‌گذاران، شاگردان و حتی بازیکنان شطرنج استفاده کرده‌ام.»
انتشار کتاب در زمانی حساس
با توجه به افت ارزش دلار و فروش گسترده اوراق قرضه آمریکا پس از اعلام تعرفه‌های تجاری ترامپ در دوم آوریل، انتشار این کتاب در زمانی مناسب صورت گرفته است.
روگوف در این‌باره می‌گوید؛ «یک رویداد خاص محرک این کتاب نبود. تحقیقات من نشان می‌دهد که سلطه جهانی دلار از حدود سال ۲۰۱۵ رو به کاهش گذاشت و این روند احتمالاً شتاب خواهد گرفت. من به‌ویژه نسبت به کسری بودجه آمریکا و افزایش نرخ بهره نگران بودم.»
او همچنین هشدار می‌دهد که کاهش استقلال فدرال رزرو موضوعی جدی است؛ «۴۵ سال پیش، اولین مقاله‌ام درباره اهمیت استقلال بانک مرکزی را نوشتم. اما امروز می‌بینم که چپ و راست سیاسی آمریکا در حال تضعیف این اصل هستند.»
فشارهای خارجی بر سلطه دلار
روگوف توضیح می‌دهد که آمریکا به‌جای مداخله نظامی، از تحریم‌های اقتصادی استفاده می‌کند؛ این استراتژی هم برای آمریکا ارزان‌تر تمام می‌شود و هم جان افراد را حفظ می‌کند. اما این سلطه ارزی، اطلاعات مالی جهانی را نیز در اختیار آمریکا قرار می‌دهد؛ «در سیا، به‌جای مامور میدانی، تحلیل‌گر مالی پشت لپ‌تاپ می‌نشیند.»
او می‌افزاید؛ «در آسیا تمایل زیادی برای کاهش نفوذ دلار وجود دارد. چین از تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه آموخت که نباید تحت سیطره ارزی آمریکا باقی بماند، به‌ویژه با در نظر گرفتن نگاهش به تایوان.»
تأثیر سلطه دلار بر زندگی روزمره مردم آمریکا
روگوف می‌گوید؛ «یکی از آثار ملموس سلطه دلار، نرخ‌های بهره پایین‌تر است. شاید نرخ ۶ درصدی وام مسکن ناخوشایند باشد، اما ۷ درصد بدتر است.» همچنین، برای دولتی با ۳۶ تریلیون دلار بدهی، هر ۱ درصد افزایش نرخ بهره، معادل ۳۶۰ میلیارد دلار هزینه اضافه است.
او همچنین اشاره می‌کند؛ «در بحران‌هایی مانند سال ۲۰۰۸ یا همه‌گیری کرونا، آمریکا توانست با هزینه کم وام بگیرد. این امتیاز بزرگی است که در صورت از بین رفتن آن، تأثیرش به‌سرعت احساس خواهد شد.»
ریشه تاریخی عنوان کتاب
تا سال ۱۹۷۱، کشورهای خارجی می‌توانستند دلارهای خود را با طلا از خزانه‌داری آمریکا معاوضه کنند. اما تصمیم نیکسون به پایان این امکان، شوک بزرگی ایجاد کرد. رهبران جهان از جان کانالی، وزیر خزانه‌داری وقت، پرسیدند حالا باید چه کنند؟ پاسخ او معروف شد؛ «این دلار ماست، اما مشکل شماست.»
روگوف می‌گوید؛ «این جمله نماد نوعی غرور آمریکایی است. اما کنایه‌آمیز هم هست، چرا که پس از آن، تورمی بی‌سابقه به آمریکا تحمیل شد.»
روگوف در آغاز کتاب، به جای چین یا اروپا، از شوروی به‌عنوان نخستین رقیب جدی دلار نام می‌برد؛ «در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، بسیاری فکر می‌کردند اقتصاد شوروی با آمریکا برابری خواهد کرد. پل ساموئلسون و آنگوس مدیسون نیز چنین پیش‌بینی‌هایی داشتند. این افراد مارکسیست نبودند، بلکه اقتصاددانان مطرح غرب بودند.»
او توضیح می‌دهد که بعدتر نیز درباره ژاپن و اروپا همین انتظارات وجود داشت؛ اما هیچ‌یک نتوانستند جای دلار را بگیرند.
تجربه‌های شخصی و تردید نسبت به اجماع دانشگاهی
روگوف در جوانی، به‌عنوان استاد شطرنج، به کشورهای بلوک شرق سفر کرده بود. او توضیح می‌دهد؛ «دیدم که حتی بازیکنان شطرنج که در این کشورها موقعیت ویژه‌ای داشتند، در خانه‌هایی زندگی می‌کردند که از نظر آمریکایی‌ها بسیار ابتدایی بود. این تجربه باعث شد نسبت به پیش‌بینی‌های استادانم درباره موفقیت شوروی شک کنم.»
آیا دلار هنوز در سلامت کامل است؟
روگوف می‌گوید؛ «سلطه دلار در مرحله میانسالی متأخر است، اما هنوز سالم است. البته تحولات سیاسی، مانند دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ و جنگ تجاری فعلی، نشانه‌هایی از بیماری را آشکار کرده‌اند.»
او ادامه می‌دهد؛ «هدف ما در دانشگاه این نیست که چیزی بنویسیم که فردا تأیید شود. ایده خوب، ایده‌ای است که امروز مورد تردید است، اما ۵ تا ۱۰ سال بعد درست از آب در می‌آید.»
پیش‌بینی‌های روگوف که به واقعیت پیوستند
روگوف یادآور می‌شود که پیش‌تر نیز در بحران ۲۰۰۸ و سقوط بازار املاک چین، نظراتش ابتدا مورد انتقاد بود، اما بعدتر درست از آب درآمد؛ «پیش‌بینی‌های این کتاب نیز درباره نرخ بهره، تورم و جایگاه دلار، امروز شاید بدبینانه به نظر برسند، اما به‌گمانم درست خواهند بود. سلطه دلار به‌سرعت فرو نمی‌ریزد، اما روند افول آغاز شده است. و ترامپ، نقش کاتالیزور را ایفا کرده است.»
