صبح جمعه، شاخص «اس اند پی ۵۰۰» تنها چند امتیاز تا ثبت رکورد جدید فاصله داشت، اما با یک پست از دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده در شبکه اجتماعی «تروث سوشال»، دو تریلیون دلار از ارزش بازار سهام آمریکا از بین رفت.
این اتفاق بار دیگر نشان داد که سیاستها و سخنان ترامپ تا چه اندازه میتواند بر سرنوشت اقتصاد جهانی اثر بگذارد.
ترامپ نوشت که چین در برابر جهان «بسیار خصمانه» شده است، بهویژه در زمینه کنترل فلزات کمیاب. او پکن را متهم کرد که با «انحصار» خود بر این منابع حیاتی، سایر کشورها را «اسیر» کرده است.
در میانه متن بلند او جملهای بود که بازار را به لرزه انداخت:
«در حال بررسی سیاستی هستیم که بر اساس آن، تعرفههای بسیار بالایی بر کالاهای وارداتی از چین وضع خواهیم کرد.»
همین جمله کافی بود تا بازارها سقوط کنند.
بر اساس گزارش مؤسسه «بِسپوک اینوستمنت گروپ»، ارزش بازار سهام ایالات متحده حدود دو تریلیون دلار کاهش یافت. شاخص اس اند پی ۵۰۰ با افت دو و هفتدهم درصد بسته شد که بدترین عملکرد آن از ماه آوریل بود؛ زمانی که بازارها از اعلام تعرفههای جهانی ترامپ شوکه شده بودند.
شاخص فناوری نزدک سه و نیم درصد سقوط کرد و میانگین صنعتی داو جونز نیز با افت ۸۷۹ واحدی (نزدیک به دو درصد) روبهرو شد. شاخص سهام شرکتهای کوچک، راسل ۲۰۰۰، نیز سه درصد کاهش یافت.
واکنش شدید بازار به جنگ تجاری آمریکا و چین
سرمایهگذاران انتظار داشتند روابط تجاری میان آمریکا و چین به تدریج در مسیر بهبود قرار گیرد. گفتوگوها کند اما مثبت پیش میرفت و قرار بود ترامپ و رئیسجمهور چین، شی جینپینگ، در نشست «اپک» در پایان ماه دیدار کنند.
بازارها با تعرفههای حدود ۴۰ درصدی فعلی کنار آمده بودند و باور داشتند اقتصاد آمریکا توان تحمل آن را دارد. وجود معافیت برای برخی کالاهای تولیدشده در چین، مانند تلفنهای همراه شرکت اپل، نیز اثر منفی تعرفهها را کاهش داده بود.
اما تهدید تازه ترامپ برای افزایش چشمگیر تعرفهها، ترس از فشار بیش از حد بر اقتصاد آمریکا را زنده کرد. صنایع داخلی هنوز برای ساخت خودرو، پنل خورشیدی و بسیاری از تجهیزات دیگر به واردات قطعات از چین وابستهاند. نگرانی بزرگتر این است که چین نیز در پاسخ دست به اقدامات تلافیجویانه بزند و جنگ تجاری گستردهای آغاز شود.
ریشه تهدید تازه ترامپ
یک روز پیش از این، چین قوانین صادرات فلزات کمیاب را سختتر کرد. این کشور حدود هفتاد درصد از عرضه جهانی این مواد را در اختیار دارد. پکن اعلام کرد شرکتها برای صادرات محصولاتی که از فلزات کمیاب استفاده میکنند باید مجوز بگیرند و در مورد مصارف نظامی ممکن است اجازه صادرات بهطور کامل لغو شود.
فلزات کمیاب در ساخت تراشههای رایانهای، خودروهای برقی و تجهیزات نظامی پیشرفته نقش اساسی دارند. دولت ترامپ نیز در سالهای گذشته تلاش کرده است با حمایت از پروژههای استخراج در آمریکا و کانادا، منابع داخلی این فلزات را تقویت کند.
شرکتهایی که بیشترین زیان را دیدند
بیشترین افت قیمت سهام مربوط به شرکتهای فناوری بود. سهام انویدیا پنج درصد، شرکت ایامدی نزدیک به هشت درصد، اپل سه درصد و تسلا پنج درصد کاهش یافت.
کاهش قیمت تنها به این شرکتها محدود نشد. از میان پانصد شرکت عضو شاخص اس اند پی ۵۰۰، چهارصد و بیستوچهار شرکت روز را با زیان به پایان رساندند. با سقوط سهام فناوری، سرمایهگذاران برای جبران ضرر و مدیریت ریسک، بخشهای دیگر را نیز فروختند.
بانکهای بزرگ مانند بانک آمریکا و ولز فارگو هم بیش از دو درصد افت کردند. تنها چند سهم دفاعی از جمله والمارت و شرکتهای تولیدکننده دخانیات اندکی رشد داشتند.
آینده بازار چگونه خواهد بود؟
ممکن است ماجرا هنوز تمام نشده باشد. ترامپ پس از بسته شدن بازار دوباره نوشت که قصد دارد تعرفههای صددرصدی بر کالاهای چینی اعمال کند و صادرات «هرگونه نرمافزار حیاتی» را نیز محدود سازد. چنین اقدامی میتواند به شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی مانند انویدیا آسیب جدی بزند.
این تصمیمها ممکن است از ابتدای ماه آینده اجرایی شود، یعنی درست همزمان با نشست برنامهریزیشده ترامپ و شی جینپینگ؛ هرچند احتمال لغو آن نیز وجود دارد.
صندوق سرمایهگذاری شاخصی که عملکرد اس اند پی ۵۰۰ را دنبال میکند، پس از ساعات رسمی معاملات نیز اندکی افت کرد. با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند باید منتظر ماند تا مشخص شود آیا ترامپ واقعاً تهدید خود را اجرا میکند یا خیر. او پیشتر نیز در موارد مشابه، پس از مدتی از مواضع تند خود عقبنشینی کرده بود.
جی وودز، استراتژیست ارشد بازار در شرکت سرمایهگذاری فریدِم کپیتال مارکتس، گفت: «ممکن است این فقط یک تاکتیک مذاکرهای باشد که در نهایت نتایج مثبتی به همراه دارد. فروشهای هیجانی امروز میتواند به فرصتی برای خرید تبدیل شود.»
چشمانداز کلی بازار سهام آمریکا
با وجود افت قابل توجه جمعه، شاخص اس اند پی ۵۰۰ تنها به پایینترین سطح یک ماه گذشته بازگشت و هنوز بیش از یازده درصد نسبت به ابتدای سال رشد نشان میدهد. رونق سهام مرتبط با هوش مصنوعی همچنان موتور اصلی این رشد است.
این سقوط به دورهای طولانی از آرامش در بازار پایان داد؛ سیوسه روز پیاپی بدون نوسان یک درصدی در هیچ جهت، که طولانیترین دوره ثبات از ژانویه ۲۰۲۰ تاکنون بود.
با این حال، این شوک ممکن است ضعفهایی را در بخشهای دیگر بازار آشکار کند. ورشکستگی شرکت تولید قطعات خودرو «فرست برندز» نگرانیهایی را درباره بانکهایی چون «جفریز فایننشال گروپ» ایجاد کرده است. سهام این بانک در روز جمعه چهار درصد و پس از ساعت کاری شش درصد دیگر افت کرد.
بازار رمزارزها نیز در امان نماند و کوین موسوم به «ترامپ» طی ۲۴ ساعت گذشته بیست درصد از ارزش خود را از دست داد.
معاملات آتی بازار سهام از ساعت شش عصر یکشنبه به وقت نیویورک از سر گرفته میشود. بازار اوراق قرضه نیز روز دوشنبه، همزمان با تعطیلات روز کلمبوس، بسته خواهد بود.
