در حالی که توجه بازارها این هفته معطوف به نشست فدرال رزرو آمریکا، آرامش نسبی در بازار سهام ایالات متحده و نبود تحولات قابل توجه از دونالد ترامپ بود، تحولات سیاسی و اقتصادی عمده‌ای در ترکیه رخ داد که ممکن است از دید برخی فعالان بازار پنهان مانده باشد. با این حال، این رویدادها شایسته توجه جدی هستند؛ هم به دلایل ژئوپلیتیکی و هم به منظور ارزیابی پیامدهای احتمالی برای طرف‌های درگیر در بازار USD/TRY.
بازداشت شهردار استانبول، اکرم امام‌اوغلو
اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و یکی از چهره‌های برجسته مخالف رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان، قرار بود روز یک‌شنبه به عنوان نامزد حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) برای انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی شود.
اما در روز سه‌شنبه، دانشگاه استانبول مدرک دانشگاهی او را به دلیل ادعاهایی درباره تخلفات لغو کرد. این اقدام عملاً مانع از نامزدی او برای ریاست‌جمهوری می‌شود، زیرا برخورداری از مدرک دانشگاهی پیش‌شرط قانونی برای نامزدی در این انتخابات است. منتقدان، این اقدام را تلاشی سیاسی برای حذف یکی از اصلی‌ترین رقبای انتخاباتی اردوغان تلقی کردند.
در ساعات ابتدایی صبح چهارشنبه، پلیس ترکیه منزل امام‌اوغلو در استانبول را محاصره کرد. او هنگام خروج از منزل، در بیانیه‌ای عمومی اعلام کرد: «ما با ظلمی بزرگ مواجه هستیم، اما تسلیم نخواهم شد. خود را به ملت می‌سپارم.»
پس از آن، وی به همراه بیش از ۱۰۰ نفر دیگر، از جمله دستیارش مراد اونگون، دو شهردار منطقه‌ای از حزب CHP، روزنامه‌نگاران و فعالان اقتصادی بازداشت شد. اتهامات اعلام‌شده شامل فساد، تخلفات مالی و تروریسم است؛ با این حال، این اتهامات از دید بسیاری سیاسی و با هدف حذف او از صحنه رقابت‌های آینده مطرح شده‌اند.
در واکنش، دولت ترکیه محدودیت‌هایی از جمله ممنوعیت چهار روزه تجمعات عمومی در استانبول، مسدودسازی برخی مسیرهای اصلی و محدودیت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، یوتیوب و اینستاگرام اعمال کرد؛ اقداماتی که از سوی منتقدان به‌عنوان محدودسازی آزادی بیان تعبیر شده‌اند.
واکنش اولیه بازارها
بازارهای مالی به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفتند و نشانه‌های آشفتگی در بازار ارز، سهام و نرخ‌های تأمین مالی کوتاه‌مدت قابل مشاهده بود:
- USD/TRY: نرخ برابری دلار/لیر در بازار نقدی روز چهارشنبه ۱۱/۵ درصد جهش کرد. گرچه بخشی از این رشد تعدیل شد، اما همچنان نرخ در سطح بالا و نزدیک به عدد ۳۸ باقی مانده که نشان از افزایش ریسک دارد. گزارش‌ها حاکی از آن است که بانک‌های ترکیه حدود ۸ میلیارد دلار برای حمایت از لیر تا ظهر چهارشنبه فروخته‌اند، که نشان‌دهنده تلاش برای مهار شوک بازار است.
- شاخص BIST 100: شاخص اصلی بورس ترکیه در آغاز معاملات نزدیک به ۷ درصد افت کرد و منجر به توقف موقت معاملات شد.
- نرخ‌های تأمین مالی کوتاه‌مدت: نرخ‌های تأمین مالی، حتی در سررسیدهای کوتاه‌مدت، به‌طور چشمگیری افزایش یافتند. این امر هم‌زمان با خروج سرمایه‌گذاران از معاملات حمل لیر، نشان‌دهنده زیان‌های سنگین بر موقعیت‌های باز بود. در بازار اوراق قرضه نیز، نرخ بازده اوراق دوساله به بالاترین سطح سال جاری، یعنی بالای ۴۱ درصد رسید.
پیامدهای سرمایه‌گذاری
از منظر سرمایه‌گذاران، تحولات اخیر نقطه عطفی مهم محسوب می‌شود. در ماه‌های گذشته، نگرش بازار نسبت به ترکیه مثبت‌تر شده بود. کاهش تورم (از حدود ۷۵ درصد به ۳۹ درصد در ماه فوریه) باعث افزایش امید به ثبات اقتصادی و سیاست‌گذاری مؤثر شده بود.
همچنین، ترکیه به‌دلیل عدم درگیری در جنگ تجاری با ایالات متحده، برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی گزینه مناسبی به شمار می‌رفت؛ به‌ویژه برای کسانی که از معاملات حمل USD/JPY خارج شده و به دنبال بازده بالاتر بودند.
اما حوادث سیاسی اخیر این روند را مختل کرده‌اند. معاملات حمل و سرمایه‌گذاری در سهام ترکیه به‌طور هم‌زمان با شکست مواجه شده‌اند و انتظار می‌رود که در هفته‌های آینده گزارش‌هایی از زیان مشتریان در معاملات ارزی منتشر شود. در نتیجه، احتمال جذب سرمایه‌گذاری جدید در کوتاه‌مدت کاهش می‌یابد.
پیامدهای سیاسی ترکیه
بازداشت امام‌اوغلو نشانه‌ای روشن از استفاده ابزار قضایی برای حذف رقبا و تضعیف نهادهای دموکراتیک کشور است. اگر سرکوب‌های بیشتر ادامه یابد، احتمال اعتراضات عمومی بالا خواهد رفت (مشابه اتفاقات پس از اعتراضات پارک گزی در سال ۲۰۱۳) که می‌تواند در نهایت به تقویت پایگاه اجتماعی اپوزیسیون منجر شود.
در سطح بین‌المللی، این تحولات به وجهه ترکیه لطمه زده‌اند. تلاش‌های این کشور برای ایفای نقش مؤثر در اتحادیه اروپا، ناتو یا به‌عنوان میانجی در بحران‌های منطقه‌ای با چالش روبرو خواهد شد.
این وضعیت همچنین موجب فشار بیشتر بر بازده اوراق دولتی خواهد شد، چراکه بی‌ثباتی سیاسی یکی از عوامل کلیدی در قیمت‌گذاری ریسک حاکمیتی است.
جمع‌بندی
سؤال اصلی این است که آیا ترکیه همچنان مقصدی قابل سرمایه‌گذاری است؟ پاسخ کوتاه ما این است: خیر. در واقع، می‌توان گفت که ترکیه همواره یکی از بازارهای پرریسک بوده است. تجربیات زیان‌بار در USD/TRY در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، و مجدداً در دوران پاندمی در سال ۲۰۲۱، گویای این واقعیت است.
نبود نقدشوندگی کافی، اجرای سیاست‌های اقتصادی غیرمتعارف و اقدامات سیاسی اخیر، همگی ترکیه را به بازاری نامناسب برای سرمایه‌گذاری بدل کرده‌اند. آنچه این رویدادها نشان می‌دهند، این است که در بازارهای نوظهور، تغییرات می‌توانند بسیار ناگهانی و پرهزینه باشند.