کارشناسان هشدار می‌دهند که ایالات متحده و چین با خطر آغاز دوباره یک جنگ تجاری تمام‌عیار روبه‌رو هستند، مگر اینکه پیش از اجرای تعرفه‌های چین بر ۱۴ میلیارد دلار از صادرات آمریکا در روز دوشنبه به توافقی دست یابند.
دونالد ترامپ هفته گذشته یک تعرفه ۱۰ درصدی اضافی بر کالاهای چینی اعلام کرد تا پکن را تحت فشار بگذارد که اقدامات بیشتری برای جلوگیری از صادرات فنتانیل به ایالات متحده و مکزیک انجام دهد و تهدید کرد که در صورت واکنش چین، تدابیر سخت‌تری اتخاذ خواهد کرد.
چین سه روز پس از اجرای تعرفه‌های آمریکا، بلافاصله اقدام تلافی‌جویانه انجام داد و تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بر صادرات انرژی و تجهیزات کشاورزی ایالات متحده وضع کرد که از روز دوشنبه اجرایی خواهند شد.
ژانگ یانشن، از مرکز تبادلات اقتصادی بین‌المللی چین، هشدار داد: «این ممکن است تنها آغاز مرحله جدیدی از جنگ تجاری باشد و این وضعیت می‌تواند بسیار جدی شود.»
توقف مذاکرات و رویکرد سختگیرانه ترامپ
برخی تحلیلگران انتظار داشتند که مذاکراتی برای جلوگیری از تشدید تنش‌های تجاری انجام شود. ترامپ در ابتدا اعلام کرد که احتمالاً با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، گفتگو خواهد کرد، اما پس از واکنش چین از فوریت این مذاکرات کاست و تعرفه‌ها را «آغاز یک حمله» توصیف کرد و گفت که «اقدامات بسیار جدی‌تری» در راه است.
یکی از مقامات کاخ سفید اعلام کرد که ایالات متحده با پکن در ارتباط است، اما نشانه‌ای از مذاکرات فوری دیده نمی‌شود. سخنگوی سفارت چین در واشنگتن نیز تأیید کرد که «از زمان اعلام تعرفه‌های تلافی‌جویانه چین، هیچ پیشرفت جدیدی حاصل نشده است.»
کارشناسان معتقدند که رویکرد تهاجمی ترامپ نتیجه معکوس داشته و فضای کمی برای مذاکره به پکن داده است. تصمیم او برای اجرای تعرفه‌ها تنها دو روز پس از اعلام آن‌ها، تقاضایی غیرواقعی از چین برای واکنش سریع تلقی شد.
ما وی، از مؤسسه مطالعات آمریکایی CASS، گفت: «چین چنین توافقی را نمی‌پذیرد. مذاکرات باید بر اساس برابری باشد، نه اینکه یک طرف ابتدا تعرفه‌های سنگینی اعمال کند و سپس انتظار داشته باشد که توافقی صورت گیرد.»
وی این وضعیت را به اصطلاح چینی «چِنگ شیا ژی مِنگ» تشبیه کرد که به معنای مذاکره تحت فشار در شرایط محاصره است.
واکنش محدود چین؛ نشانه‌ای از امکان مذاکرات
با وجود اقدامات تلافی‌جویانه، واکنش چین محدود بود و دامنه کالاهای مشمول تعرفه کمتر از تعرفه‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده بود. چین همچنین تحقیقات ضدانحصاری علیه شرکت‌های آمریکایی مانند گوگل و انویدیا آغاز کرد. برخی تحلیلگران این اقدام را نشانه‌ای از تمایل چین به حفظ فضای مذاکره می‌دانند.
دولت ترامپ تأکید کرد که هدف اصلی آن متوقف کردن صادرات فنتانیل از چین است، ماده‌ای مخدر که منجر به افزایش چشمگیر مرگ‌ومیر ناشی از مصرف بیش از حد در ایالات متحده شده است.
با این حال، کارشناسان در پکن گمان می‌کنند که ترامپ علاوه بر این، فشارهای بیشتری بر چین وارد کرده، از جمله در مورد نفوذ این کشور بر روسیه در جنگ اوکراین یا واگذاری مالکیت تیک‌تاک به یک خریدار آمریکایی.
جان گونگ، استاد دانشگاه اقتصاد و تجارت بین‌المللی چین، گفت: «مسئله فنتانیل به‌راحتی قابل حل است؛ چین پیش از این در این زمینه با ایالات متحده همکاری کرده است. بنابراین، احتمالاً ترامپ خواسته‌های بیشتری دارد که به‌طور عمومی مطرح نشده است.»
ترامپ روز جمعه اعلام کرد که هفته آینده تعرفه‌های «متقابل» بر برخی کشورها اعمال خواهد شد، اما مشخص نکرد که کدام کشورها هدف این اقدامات خواهند بود. کاخ سفید همچنین معافیت‌های «دی مینیمیس» را که بر محموله‌های ارزان‌قیمت از چین اعمال می‌شد، به‌طور موقت متوقف کرد. این تصمیم تأثیر مستقیمی بر شرکت‌هایی مانند شین و تیمو خواهد داشت.
استراتژی بلندمدت چین
چین بر خلاف کانادا و مکزیک، احتمالاً رویکردی بلندمدت اتخاذ خواهد کرد و عجله‌ای برای ورود به مذاکرات نخواهد داشت. وندی کاتلر، معاون مؤسسه سیاست آسیا، گفت: «پکن احتمالاً منتظر خواهد ماند و پیش از ورود به مذاکرات، تأثیر اقدامات آمریکا را ارزیابی خواهد کرد، به‌ویژه در مورد تعرفه‌های اضافی احتمالی.»
کارشناسان چینی معتقدند که رسیدن به یک توافق تجاری جامع در مدت کوتاه دشوار خواهد بود، به‌ویژه با توجه به اتهامات آمریکا مبنی بر حمایت چین از روسیه در جنگ اوکراین. علاوه بر این، بسیاری از تحلیلگران حاضر در یک نشست اخیر دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو و شورای روابط خارجی آمریکا تأکید کردند که چین بیشتر نگران محدودیت‌های صادرات فناوری آمریکاست تا تعرفه‌ها.
چین از نظر اقتصادی مقاوم است اما مصون از آسیب نیست
جان گونگ گفت که چین اکنون بهتر از گذشته می‌تواند تأثیر تعرفه‌ها را تحمل کند. صادرات چین به ایالات متحده در سال گذشته تنها ۱۵ درصد از کل تجارت این کشور و سهمی کمتر از گذشته را تشکیل می‌داد.
وی افزود: «موضع دولت چین در برابر این تعرفه‌ها ممکن است این باشد که هر چه باشد، باشد. بیشتر هزینه این تعرفه‌ها بر عهده مصرف‌کنندگان آمریکایی است و بسیاری از شرکت‌های چینی از قبل بخشی از تولیدات خود را به خارج از کشور منتقل کرده‌اند. تعرفه‌ها برخلاف آنچه که واشنگتن تصور می‌کند، دیگر سلاحی مرگبار نیستند.»
با این حال، برخی اقتصاددانان هشدار می‌دهند که اگر ترامپ تهدید خود مبنی بر اعمال تعرفه ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی را عملی کند، تأثیر آن بر اقتصاد چین می‌تواند شدید باشد.
هوی شان، اقتصاددان ارشد چین در گلدمن ساکس، برآورد کرده است که هر ۲۰ واحد درصد افزایش در تعرفه‌های آمریکا، ۰/۷ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی چین را کاهش خواهد داد.
به گفته وی، پکن می‌تواند بخشی از این اثر را از طریق کاهش ارزش ارز، بسته‌های محرک مصرف و سایر تدابیر جبران کند، اما همچنان حدود ۰/۲ درصد از رشد اقتصادی این کشور تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
با افزایش تنش‌ها، هر دو کشور با ریسک‌های اقتصادی و سیاسی فزاینده‌ای روبه‌رو هستند. اینکه دیپلماسی پیش از موعد اجرای تعرفه‌ها در روز دوشنبه بتواند راه‌حلی پیدا کند یا نه، هنوز نامشخص است.