دونالد ترامپ در تاریخ ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان چهل و هفتمین رئیسجمهور ایالات متحده به کاخ سفید بازخواهد گشت. با نزدیک شدن به دوره دوم ریاستجمهوری او، رسانههای جهانی، از جمله رسانههای ژاپنی، با دقت وضعیت را زیر نظر دارند. بسیاری از نگرانیها حول رویکرد تجاری ترامپ در روابط بینالمللی میچرخد و منتقدان از رفتار غیرقابل پیشبینی و اظهارات عجیب او انتقاد میکنند. برخی دیگر نگران این هستند که او ممکن است منافع آمریکا را در اولویت قرار دهد و همپیمانانش، مانند ژاپن را رها کند.
با این حال، ژاپن در زمینههای بسیاری نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر در موقعیت بهتری قرار دارد و به احتمال زیاد تحت فشارهای شدید اقتصادی ترامپ قرار نخواهد گرفت. اگر شینزو آبه هنوز زنده بود، ژاپن ممکن بود اعتماد بیشتری به روابط خود با ایالات متحده داشته باشد. در دوران نخستوزیری شگیرو ایشیبا، روابط ژاپن با ترامپ ممکن است بیشتر رسمی و کمتر شخصی باشد، زیرا ایشیبا با سیاستهای متفاوتی شناخته میشود. با این حال، در زمینههای کلیدی، ژاپن از موقعیت قابل توجهی برخوردار است.
روابط اقتصادی آمریکا و ژاپن
روابط اقتصادی ژاپن با ایالات متحده همچنان محکم است. در سال ۲۰۲۳، ژاپن برای پنجمین سال متوالی بزرگترین سرمایهگذار خارجی در ایالات متحده بود و نزدیک به ۸۰۰ میلیارد دلار (حدود ۱۵ درصد از کل سرمایهگذاری مستقیم خارجی) سرمایهگذاری کرد. این سرمایهگذاریها به بیش از ۵/۵ تریلیون دلار رسیده و در ۳۹ ایالت از ۵۰ ایالت آمریکا پراکنده شده است. به علاوه، رشد سالانه سرمایهگذاریها چشمگیر است و از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ شاهد افزایش ۵۰ درصدی بودهایم. این سطح از سرمایهگذاری احتمالاً ژاپن را در برابر تغییرات عمده در سیاستهای تجاری تحت ترامپ محافظت خواهد کرد.
ژاپن همچنین بزرگترین دارنده بدهیهای دولتی ایالات متحده است و تا دسامبر ۲۰۲۳ بیش از ۱/۱۴ تریلیون دلار از بدهیهای دولت آمریکا را در اختیار دارد که ۴۵ درصد بیشتر از چین است که در جایگاه دوم قرار دارد. با توجه به این واقعیت، حمایت مالی ژاپن از ایالات متحده بیشتر از هر کشور دیگری است و این میتواند اطمینان دهد که منافع اقتصادی ژاپن در برابر سیاستهای ترامپ به احتمال زیاد محافظت خواهد شد.
ین و دلار: یک تعادل حساس
اقتصاد ژاپن با مسئله پیچیدهای در مورد ارز خود، یعنی ین، روبرو است که مدتهاست ضعیف عمل کرده است. در حالی که ین ضعیف زمانی به افزایش صادرات کمک میکرد، ژاپن اکنون بیشتر کالاها را بهصورت محلی تولید میکند تا به بازارهای محلی خدمت کند. در ۲۵ سال گذشته، اقتصاد ژاپن به نحوی متعادل شده است که بخشهایی که از ین ضعیف سود میبرند با بخشهایی که از آن آسیب میبینند، متوازن شدهاند. در آینده، ژاپن ارز ثابتتری را ترجیح میدهد که نوسانات زیادی در برابر دلار نداشته باشد.
نرخهای ارز کنونی ناشی از تفاوت سیاستهای نرخ بهره بین فدرال رزرو ایالات متحده و بانک ژاپن است. اگر ترامپ سیاستهای اقتصادی خود را با کاهش نرخهای بهره ایالات متحده اجرا کند، شکاف بین نرخهای بهره ایالات متحده و ژاپن به احتمال زیاد ادامه خواهد یافت. در این صورت، نرخ ین ممکن است در طول زمان به ثبات برسد.
هزینههای دفاعی، نقطه تنش احتمالی
جایی که ژاپن ممکن است با ترامپ دچار تنش شود، مسئله هزینههای دفاعی است. ژاپن به طور سنتی سقف بودجه دفاعی ۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را حفظ کرده است، سقفی که شینزو آبه به تدریج آن را شکسته بود. تلاشهای آبه زمینه را برای تعیین هدف هزینههای دفاعی ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۲۷ فراهم کرده است. تحت نخستوزیری فومیو کیشیدا، این برنامه در حال اجرا بود، اما اکنون وضعیت امنیتی در شرق آسیا به سرعت در حال تغییر است.
چشمانداز امنیتی اکنون برای ژاپن بسیار نگرانکنندهتر است، زیرا چین به طور قابل توجهی زرادخانه هستهای خود را گسترش داده، فناوریهای موشکی پیشرفتهتری را توسعه داده و اندازه نیروی دریایی و هوایی خود را افزایش داده است. همچنین، کره شمالی پیشرفتهایی در زمینه موشکهای قارهپیما (ICBM) داشته که قادر به رسیدن به خاک ایالات متحده هستند. همکاری روسیه با کره شمالی و ارسال فناوریهای پیشرفته به این کشور برای جنگ در اوکراین، وضعیت را پیچیدهتر کرده است.
با توجه به این تهدیدات، هدف ۲ درصدی برای هزینههای دفاعی ممکن است دیگر کافی نباشد. افزون بر این، ترامپ اخیراً اعلام کرده که کشورهای ناتو باید ۴ تا ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای دفاع هزینه کنند. این درخواست ممکن است به ژاپن هم برسد که با سه قدرت نظامی هستهای در همسایگی خود روبرو است.
اگر ترامپ از ژاپن بخواهد هزینههای دفاعی خود را به طور قابل توجهی افزایش دهد، واکنشها در داخل ژاپن پیشبینیپذیر است. رسانههای لیبرال، گروههای مخالف، حزب کومیته صلحطلب و حتی برخی از جناحهای درون حزب لیبرال دموکراتیک احتمالاً با چنین درخواستی مخالفت خواهند کرد. با این حال، با توجه به اینکه ایالات متحده ۳/۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به دفاع اختصاص میدهد و ترامپ قصد دارد این رقم را افزایش دهد، ممکن است درخواست او برای ژاپن چندان غیرمنطقی نباشد. کره جنوبی نیز که با تهدیدات مشابهی روبروست، احتمالاً با همین فشار مواجه خواهد شد.
در هر صورت، پاسخ به چنین خواستههایی نیاز به رهبری قوی در ژاپن دارد که در حال حاضر به نظر میرسد کمبود دارد. ژاپن باید این مسئله حساس را با دقت مدیریت کند تا امنیت خود را حفظ کرده و در عین حال روابط خود با ایالات متحده تحت رهبری ترامپ را به درستی هدایت کند.