بانک مرکزی ژاپن (BOJ) روز جمعه نرخ بهره را به بالاترین سطح خود از زمان بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ افزایش داد و با اصلاح پیشبینیهای تورمی خود، اطمینان خود را به ثبات تورم در حدود هدف ۲ درصدی خود که با افزایش دستمزدها پشتیبانی میشود، نشان داد.
بانک مرکزی ژاپن نخستین افزایش نرخ بهره را از ژوئیه سال گذشته انجام داده است که این اقدام با عدم اطمینان اقتصادی جهانی همزمان شده است و پس از آغاز به کار دونالد ترامپ بهعنوان رئیسجمهور ایالات متحده رخ داده است. سیاستهای ترامپ، بهویژه احتمال افزایش تعرفهها، بانکهای مرکزی در سراسر جهان را هوشیار نگه داشته است.

کازوئو اوئدا، رئیس بانک مرکزی ژاپن، در یک کنفرانس خبری گفت: «ما مسیر از پیش تعیینشدهای نداریم. تصمیمات ما بر اساس روندهای اقتصادی و قیمتی و همچنین ریسکها گرفته خواهد شد.»
بانک مرکزی ژاپن در پایان جلسه دو روزه خود، نرخ بهره کوتاهمدت را از ۰/۲۵ درصد به ۰/۵ درصد افزایش داد که این بالاترین سطح در ۱۷ سال گذشته است. هیئت مدیره با رأی ۸ به ۱ این تصمیم را گرفت و تویوآکی ناکامورا، یکی از اعضای هیئت، مخالف بود. این اقدام نشاندهنده گامی است که ژاپن برای دور شدن از دورههای تورم منفی و رکود اقتصادی که این کشور را برای دههها گرفتار کرده بود، برداشته است.
بانک مرکزی ژاپن در بیانیه خود به بهبود چشمانداز تورم اشاره کرد و اعلام کرد که افزایش دستمزدها از عوامل کلیدی این بهبود است. بانک تأکید کرد که اگر شرایط اقتصادی مطابق پیشبینیهایش پیش برود، به افزایش نرخ بهره ادامه خواهد داد. بانک همچنین عباراتی که بر لزوم بررسی خطرات اقتصادی و بازارهای خارجی تأکید داشت را حذف کرد و نشان داد که به رشد قوی اقتصادی ایالات متحده بهعنوان پشتیبان اقتصاد ژاپن اطمینان دارد.
اوئدا گفت: «دادهها نشان میدهد که اقتصاد ایالات متحده در وضعیت خوبی قرار دارد و بازارها با شفافتر شدن سیاستهای ترامپ پایدار شدهاند.»
واکنش بازار و عدم قطعیتهای مداوم
ین پس از اعلام این تصمیم ۰/۸ درصد افزایش یافت و به ۱۵۴/۸۴۵ در برابر دلار رسید، اما پس از اظهارات اوئدا بخشی از این افزایش را از دست داد. همچنین، بازده اوراق قرضه دولتی دو ساله ژاپن به ۰/۷۲۵ درصد افزایش یافت که بالاترین سطح از اکتبر ۲۰۰۸ بود. بازارها پیشبینی میکنند که بانک مرکزی ژاپن تا پایان سال جاری یک افزایش دیگر ۲۵ واحدی در نرخ بهره را اعمال کند.
ناکا ماتسوزاوا، استراتژیست ارشد اقتصاد کلان در نومورا سکیوریتیز، گفت: «منطق بانک مرکزی تغییر نکرده است – هنوز فاصله زیادی با نرخ بهره خنثی دارند، بنابراین این اقدام طبیعی است.» او تأکید کرد که مگر اینکه بانک مرکزی ژاپن تخمین نرخ خنثی خود را تغییر دهد، بازارها احتمالاً افزایشهای بیشتری را پیشبینی نخواهند کرد.
نرخ خنثی و چشمانداز تورم
بانک مرکزی ژاپن نرخ خنثی – که نرخ بهرهای است که نه اقتصاد را تحریک میکند و نه کند – را یکی از موضوعات اصلی میداند. تخمینها نشان میدهد که نرخ خنثی اسمی ژاپن بین ۱ تا ۲/۵ درصد است، اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند که این نرخ در حدود ۱ درصد است.
اوئدا تأکید کرد که بانک مرکزی باید بهصورت تدریجی نرخ بهره را افزایش دهد و اذعان داشت که تعیین نرخ خنثی در زمان واقعی دشوار است. او گفت: «وقتی نرخها به سطح خنثی نزدیک یا از آن فراتر روند، ممکن است واکنشهایی در اقتصاد مشاهده شود، مانند کاهش سرمایهگذاری در مسکن. ما پیش از آنکه تأثیر آن زیاد شود، اقدام خواهیم کرد، اما بهصورت تدریجی پیش خواهیم رفت.»
بانک مرکزی ژاپن در گزارش فصلی خود پیشبینی کرد که تورم اصلی برای سه سال متوالی در سطح یا بالاتر از هدف ۲ درصد باقی خواهد ماند. بانک همچنین به خطرات افزایشی تورم، ناشی از کمبود نیروی کار، افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت و تأثیر نرخ ضعیف ین بر هزینههای واردات اشاره کرد.
افزایشهای آتی نرخ بهره
اقتصاددانان پیشبینی میکنند که بانک مرکزی ژاپن به رویکرد تدریجی خود در افزایش نرخ بهره ادامه دهد. سایسوکه ساکای، اقتصاددان ارشد در مؤسسه تحقیقاتی میزوهو، پیشبینی کرد که بانک مرکزی هر شش ماه یک بار نرخ بهره را افزایش دهد و افزایش بعدی احتمالاً در دوره ژوئیه تا سپتامبر و دیگری در اوایل سال آیندده انجام شود.
اوئدا که از آوریل ۲۰۲۳ ریاست بانک مرکزی ژاپن را بر عهده دارد، تغییرات قابلتوجهی از جمله حذف برنامههای محرک مالی پیشینیان خود در سیاستهای این بانک ایجاد کرده است. این تغییرات نشاندهنده راهبردی گستردهتر برای ایجاد چرخهای اقتصادی است که در آن افزایش تورم به افزایش دستمزدها و مصرف منجر شود و در نتیجه شرکتها بتوانند هزینههای بالاتر را پوشش دهند.
بانک مرکزی ژاپن گزارش کرد که تورم مصرفکننده در ماه دسامبر به ۳/۰ درصد رسید که بیشترین میزان در ۱۶ ماه گذشته است. این امر ناشی از افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی بوده و نشاندهنده چالشهایی است که خانوادهها با افزایش هزینههای زندگی با آن مواجهاند.